De strijd en persoonlijke offers om de Bijbel beschikbaar te maken
Vervolg van De claim dat de King James Version “de meest betrouwbare Bijbel is” nader bekeken #1
De onderdanen en volgelingen van de paus mochten de Bijbel niet lezen. Dit was een poging om het gezag van de paus boven die van Gods Woord te plaatsen. De strijd om de Bijbel beschikbaar te maken voor het volk was lang en bitter, zoals te zien is in het levensverhaal van William Tyndale.
In 1525 voltooide Tyndale de vertaling van het Nieuwe Testament uit het Grieks naar het Engels. Omdat het gezag van de Schrift werd gezien als een directe bedreiging voor het gezag van de paus en andere kerkleiders, ondervond Tyndale veel tegenstand.
Zijn leven werd bedreigd en hij vluchtte naar Keulen in Duitsland. Daar is hij begonnen met het drukken van het Nieuwe Testament (1526). Toen de rooms-katholieke autoriteiten zijn werk daar onmogelijk hadden gemaakt, verhuisde hij naar Worms om zijn werk voort te zetten. Tyndale bleef zijn vertaling herzien en Engelse handelslieden smokkelden zijn Nieuwe Testament – meestal in balen wol – naar Engeland.
Tyndale was, noodgedwongen, voortdurend op de vlucht. Hij werd uiteindelijk verraden. Hij werd in 1536 gevangen genomen, gewurgd en zijn lichaam werd verbrand. Deze geschiedenis en die van vele anderen laat zien hoe hoog de prijs was die zij hebben betaald om de Bijbel in het Engels te vertalen en te publiceren.
De Septuaginta kreeg hetzelfde gezag als de orignele manuscripten
De eerste belangrijke vertaling van de Schrift was die van het Oude Testament naar het Grieks. Dit was noodzakelijk omdat veel mensen in de Grieks-sprekende wereld geen Hebreeuws konden lezen.
Er is enige discussie over deze vertaling, die bekend is geworden als de Septuaginta (LXX). Aangenomen wordt, dat het werk werd voltooid door tweeënzeventig geleerden in tweeënzeventig dagen in Alexandrië, Egypte, tussen 250 en 200 v.Chr.
Veel schrijvers van het Nieuwe Testament citeren uit de Septuaginta,. Zo citeert Lukas in Handelingen 15:16-17 uit Amos 9:11-12 in de Septuaginta.
Het feit dat de Septuaginta in het Nieuwe Testament wordt geciteerd, toont aan dat betrouwbare vertalingen van de oorspronkelijke Hebreeuwse en Griekse teksten hetzelfde gezag hebben als de originele manuscripten.
“Het Woord van God blijft het Woord van God, ongeacht de taal waarin het wordt vertaald.”
De Vulgaat
Het christendom verspreidde zich snel over het Romeinse Rijk. Daarom werd het noodzakelijk om een vertaling van de Schrift in het Latijn te maken. Keizer Constantijn maakte het christendom tot officiële staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk in 313 na Christus.
Pas in 404 na Christus produceerde Hiëronymus de langverwachte Latijnse Vulgaat. Zoals bij alle vertalingen kreeg deze kritiek vanwege kleine variaties ten opzichte van de vorige, veelgebruikte vertaling.
De Vulgaat werd wereldwijd gebruikt, ook in Engeland. Een Engelse vertaling werd geproduceerd in 1384. Vanuit Engels perspectief gezien betekent dit dat de Vulgaat bijna duizend jaar de meest gebruikte vertaling was!
Herziening van de Vulgaat
Desiderius Erasmus (1466-1536) las de Vulgaat en vergeleek deze met oude commentaren erbij. Hij merkte kleine verschillen op in de tekst.
Erasmus beredeneerde dat de Vulgaat vaker was gekopieerd dan de commentaren. Hij concludeerde dat daardoor meer kans was geweest op kopieerfouten. Daarom besloot hij dat een herziening van de Vulgaat nodig was.
Erasmus zocht naar de oudste Vulgaat-teksten om een zo nauwkeurig mogelijke herziening te maken. Hij kwam onder zware kritiek te staan omdat hij wijzigingen aanbracht in de oude Vulgaat. Hoe durfde iemand ook maar één woord te veranderen in een vertaling die al meer dan duizend jaar in gebruik was?
Hij werd beschuldigd van het knoeien met het Woord van God. Op dezelfde manier bekritiseren voorstanders van de KJV degenen die aan moderne vertalingen werken.
De eerste gedrukte Griekse tekst
Erasmus publiceerde de eerste editie van de Griekse tekst. Het is belangrijk op te merken dat hij de eerste was die de Griekse tekst publiceerde, niet de eerste die er een produceerde.
Een andere geleerde, kardinaal Ximenes, had eerder al zijn Complutensian Polyglot gedrukt, waarin ook het Griekse Nieuwe Testament was opgenomen. Hij wachtte echter op goedkeuring van de paus voordat hij het mocht publiceren. Erasmus bedacht een list om Ximenes voor te zijn. Erasmus droeg zijn werk op aan paus Leo X (dezelfde paus die later Maarten Luther zou excommuniceren). Door de paus te eren, hoopte hij problemen te voorkomen. Dat plan werkte.
Erasmus publiceerde zijn werk in 1516. Een jaar later, op 31 oktober 1517, zou Maarten Luther zijn 95 stellingen aan de deur van de slotkapel in Wittenberg spijkeren. Dat betekende een vliegende start van de Reformatie.
Het boek dat Erasmus produceerde, bevatte parallelle kolommen met aan de ene kant de Griekse tekst en aan de andere kant zijn herziene Vulgaat. Dit maakte het voor geleerden mogelijk om de Vulgaat te vergelijken met de Griekse tekst.
Erasmus had echter slechts een beperkt aantal manuscripten tot zijn beschikking, en geen daarvan was erg oud. Bovendien ontdekte hij fouten in de teksten waarmee hij werkte. Toch slaagde hij erin een behoorlijke Griekse tekst te produceren binnen de beperkingen die hij had.
Het is deze tekst, de primaire onderliggende Griekse tekst van de KJV, die later onder de naam Textus Receptus bekend zou worden.
Erasmus bracht tijdens zijn leven meerdere herzieningen uit, namelijk in
- 1519
- 1522
- 1527
- 1535 (een jaar voor zijn dood)
Meerdere en verschillende edities
Naast de herzieningen van Erasmus waren er ook andere wetenschappers die revisies produceerden, die uiteindelijk ook door het vertaalcomité van de KJV werden gebruikt.
Een autoriteit op dit gebied stelt:
“Drie mannen waren primair verantwoordelijk voor de creatie van de Griekse tekst die door de KJV-vertalers werd gebruikt: Desiderius Erasmus, Robert Estienne (beter bekend als Stephanus), en Theodore Beza .De tekst die door ieder van hen afzonderlijk werd geproduceerd, stemt grotendeels overeen, maar er zijn verschillen tussen hun edities.”
We zullen hier later nog op ingaan, maar laten we eerst kijken naar de vroege vertalingen naar het Engels.
Naar deel 3
Een van de meest bekende fouten in vroege edities van de KJV is de zogenaamde “Bileam’s ezel”-fout in Numeri 22:30. In plaats van te vertalen dat de ezel tegen Bileam sprak, drukte een foutieve drukeditie het verkeerd af en stond er: “En de ezel zei tegen de priester.”